Kể từ lần đầu tiên đặt chân tới The Intan - Bảo tàng tư nhân duy nhất về văn hóa Peranakan tại Singapore cách đây nhiều năm tại con phố nổi tiếng Joo Chiat, được tôi như đắm chìm trong một dòng sông lồng lộng sắc màu, nơi hai luồn duy mỹ Trung Hoa - Mã Lai đã giao hòa và chảy tràn suốt nhiều thế kỷ. Giao hảo với chủ nhân ngôi nhà là ông Alvin Mark Yapp, đồng thời được ông tận tình hướng dẫn và tạo cơ hội chiêm ngưỡng những bộ sưu tập đồ sộ, tôi tìm thấy một nguồn cảm hứng thực sự mới lạ. Nó đã thôi thúc tôi dành gần 3 năm để nghiên cứu, săn lùng từng món cổ vật từ bên kia đại dương, để có thể đưa những kiến thức này thành một dự án có một không hai: Những đôi Converse mang trên mình linh hồn của Hôn lễ Peranakan.

Peranakan - hay còn gọi là Baba Nyonya, là nền văn hóa kết tinh từ mối lương duyên giữa những nam nhân đã xuôi buồm hàng ngàn hải lý từ Trung Quốc xa xôi và những phụ nữ bản địa xứ Nam Dương. Họ cùng hình thành nên một thế giới dung hợp độc đáo trải dài từ quần đảo Indonesia cho đến tận Bắc Mã Lai và Miến Điện, với mỗi vùng đất lại có những nét riêng biệt từ trang phục đến nghi lễ. Với tài quảng giao thiên phú cùng bộ óc thương nghiệp tuyệt đỉnh, họ vươn lên thành bậc tinh hoa của xã hội, và được mệnh danh là những “Crazy Rich Asians” đúng nghĩa.

Bởi cuộc sống xa hoa và đậm màu bản sắc như vậy, một đám cưới Peranakan chính quy sẽ được cử hành trong 12 ngày với nhiều nghi thức và phục trang tách biệt. Nét tráng lệ rực sắc nghê hồng trên những tấm áo hỷ bào trong ngày đầu tiên của chuỗi Hôn sự đó chính là cảm hứng làm nên BST BARO x The Intan: Peranakan Wedding. Hai trong số những hiện vật được chọn ra nghiên cứu và tách chiết hoa văn đến từ BST tư nhân của chính nghệ sỹ La Quốc Bảo, đại diện cho hai phong cách hỷ bào tân nương Singapore-Malacca và Java, Indonesia. 

BST đánh dấu sự hợp tác quốc tế đầu tiên giữa một nghệ sỹ Việt Nam và một bảo tàng Peranakan, đưa một định nghĩa mới về bảo tồn và ứng dụng di sản trong cuộc sống hiện đại.

Phù dâu phù rể trong đám cưới Peranakan là các trẻ em trong gia tộc được chọn lựa phù hợp với bản mệnh của đôi tân lang tân lương, không chỉ kế cận diễu hành cùng mà còn tham gia nhiều nghi thức tâm linh quan trọng xuyên suốt 12 ngày Hôn sự. Hỷ bào của phù dâu thường được chế tác thành một phiên bản mini của hỷ bào tân nương cùng đầy đủ phụ kiện từ áo, xiêm, vân kiên (miếng choàng cổ) và trâm cài, vv. 

Singapore-Malacca với khoảng cách địa lý ngắn chỉ khoảng 300km nên có sự tương đồng rất lớn, nhìn chung hỷ phục không có nhiều sự sai khác. Thiết kế đầu tiên được lấy cảm hứng từ bộ hỷ bào cho phù dâu tại một Hôn lễ Singapore-Malacca cách đây hơn một thế kỷ. Hiện vật thuộc sở hữu của nghệ sỹ La Quốc Bảo, được xem là một trong những phiên bản hiếm gặp nhất bởi chất liệu nền là vải damask màu ngà thay vì các màu đỏ, hồng, cam thường thấy. 

Vì không có những làng thêu truyền thống, lễ phục và đồ thêu Peranakan thường được đặt riêng tận Trung Quốc xa xôi và gửi về Nam Dương. Vì không phải chịu sự giám sát và quy định ngặt nghèo từ triều đình, lễ phục của những quý ngài Baba và quý cô Nyonya phản ánh mức chịu chi của họ: cực kì tinh xảo và dày đặc đồ án với các phối màu không thể rực rỡ hơn. Hỷ bào tân nương/ phù dâu vùng Singapore-Malacca cơ bản vẫn giữ nguyên dạng thức áo nữ Hán tộc thời Thanh, với sự gia tăng chi tiết và đặc biệt là dải diềm tay áo thêu kín, dao động từ chỉ 1 dải cho đến tối đa 5 dải. Một số áo còn có cả tay áo thêu ẩn bên trong có thể lật lên và rút độ dài khi hành lễ mà không sợ mất thẩm mỹ.

Hiện vật được thêu hoàn toàn bằng mũi sa hạt, một đặc điểm dạng nhận của lối thêu Chương Châu - Phúc Kiến, Diềm thân áo nền cam thêu hoa điểu, tay áo xen kẽ 3 lớp diềm các màu xanh, tím, cam bắt mắt với đồ án tương tự. Thân áo trang trí đồ án phụng hoàng vờn mẫu đơn trên nền lụa dệt hoa cỡ đại màu ngà sang trọng. Người Peranakan tại đây cực kỳ ưa chuộng phụng hoàng, mẫu đơn và kỳ lân, thay vì rồng như đại đa số các hậu duệ Hoa nhân khác, chính vì vậy mà thiết kế đã chọn điển tích "phụng hoàng hý mẫu đơn" làm trọng tâm.

Nền giày được phủ màu 3 lần với 3 công thức pha loãng khác nhau để tạo hiệu ứng óng ánh và giả lập sự chênh lệch phản xạ ánh sáng giữa nền vải và hoa văn dệt - vốn là tính chất của luạ tơ tằm. Các chi tiết được vẽ thủ công và lật gương, bám sát bảng màu hiện hữu trên chiếc áo xưa trong tổng thời gian 39 tiếng. Để tăng mức độ cảm thụ “văn hóa”, thiết kế được hoàn thiện tại Việt Nam, nhưng gia công hoàn toàn tại Singapore, và cũng được chụp lại trong không gian Bảo tàng Intan tại Joo Chiat.

Penang nổi tiếng với phong cách phối màu phô bày sự rực rỡ như một thấu kính vạn hoa. Sắc cam ngọt lịm đã trở thành màu hỷ bào ưa thích của các tân nương Penang, với cái tên “cam trái cau” - pinang orange, gắn liền với truyền thống trầu cau trong văn hóa Nam Dương. Tại đây, hỷ bào của các cô dâu có sự phá cách rõ ràng với trường phái ấn tượng bằng đồ án cỡ lớn hoặc các hình khối. Theo quan sát, phần lớn hỷ bào Penang tận dụng tối đa lối thêu bình kim thực sự long lanh, kỳ vĩ, vốn là đặc trưng của vùng nam Trung Hoa, mà thủ phủ chính là Quảng Châu. Lối thẩm mỹ này khác hẳn với phong cách Singapore-Malacca ưa chuộng mũi thêu sa hạt đa sắc bằng tơ tằm với các đồ án cỡ nhỏ nhưng dày đặc. 

Thiết kế số 2 được lấy cảm hứng từ những đường cắt vỏ sò “scallop edge” đặc trưng của hỷ bào tân nương Penang, với hai phối màu chính là cam pinang và ngọc lam, phối họa tiết hoàn toàn bằng kỹ thuật vẽ đắp nổi bằng nhũ vàng và bạc.

Các đồ án gốc trên áo có các ánh xanh đỏ nhờ kỹ thuật bắt kim tuyến mà chính tơ cùng màu. Chẳng hạn để ra màu kim ngân ánh bạc hà, nghệ nhân phải bắt sợi ngân tuyến bằng sợi chỉ tơ tằm nhuộm màu xanh lục. Muốn màu hồng thì bắt bằng chỉ màu đỏ, màu cam thì thế ngân tuyến bằng kim tuyến, giữ chỉ đỏ vv. 

Để lột tả tính đa chất liệu này, các hỗn hợp màu nhũ được pha trộn cùng dung môi với tỉ lệ được đong đếm kỹ lưỡng, đảm bảo thành phẩm có độ bám chắc trên vải nhưng vẫn giữ độ óng ánh chứ không mờ đục.

Hình ảnh cá vàng (kim ngư) được sử dụng trên thiết kế cũng gắn liền với quan niệm của người Peranakan về ước mong về cuộc sống dồi dào, phong y túc thực. Sau gót giày xuất hiện hình tượng đóa sen, biểu trưng cho nét đẹp thiền quyên, tâm hồn thuần khiết của người con gái ngày xuất giá. Diềm giày được tô điểm các đồ án hoa điểu cũng bằng nhũ vàng, tái hiện sự huy hoàng về những tấm áo đắt đỏ đã vượt hàng ngàn hải lý từ thủ phủ nghề thêu Quảng Châu về xứ Mã Lai xưa.

Trong chuyến thăm Penang lần này, tôi chọn dừng chân lại Georgetown để đắm chìm trong một vùng đất thuở xưa mà mỗi gia tộc Peranakan đã từng huy hoàng như một “tiểu triều đình”. Thiết kế được đặc biệt chụp tại dinh thự Pinang Peranakan Mansion, tọa lạc số 29 Church Street.